EN DE

Publikacje

Społeczne aspekty rewitalizacji

Dennis Rodwell
Tekst został opublikowany po angielsku w Biuletynie Informacyjnym
Polskiego Komitetu Naukowego ICOMOS Nr 4 (19) 2012.
Przełożyła: Ewa Kipta

 

   Miasto historyczne jest jednocześnie miejscem fizycznym i przestrzenią społeczną. Na jego autentyczność składają się nie tylko wpisane w naturę wytwory człowieka ale także bogata mieszanka ludzkich aktywności. Rewitalizacja skupiająca się na materialnym dziedzictwie, bez dostrzegania kluczowej roli aspektów niematerialnych – czyli społecznych – pozbawia miasto historyczne jego raison d’être. Zmienia je z zamieszkałego, wielowymiarowego miejsca w coś na kształt skansenu, pozbawionego codziennego życia. Wymusza także wprowadzanie zasadniczych zmian w przeznaczeniu, dla którego stworzono budynki, podwórza, ulice i przestrzenie otwarte. A to z kolei prowadzi do konfliktów tych obiektów i przestrzeni z ich nowymi funkcjami, co działa destrukcyjnie na dziedzictwo materialne.Tak powstaje błędne koło o narastająco negatywnych konsekwencjach. Dobra konserwacja to kwestia minimum interwencji: w materię budynków i w funkcje dla których je wzniesiono. Dlatego też charakterystyka tradycyjnych funkcji miasta historycznego powinna stanowić fundamentalną część metodologii konserwatorskiej.
Typowe pre-industrialne europejskie miasta historyczne łączyło wiele cech wspólnych. Miasta były centrami relacji społecznych i kulturalnych. Społeczność każdego z nich była zróżnicowana – zawsze pod względem społecznym, często także pod względem pochodzenia etnicznego i religii. Były nasycone produkcją rzemieślniczą i handlem oraz bliskością różnych aktywności, tworzących żywotne dziedzictwo niematerialne. Ta unikalna i specyficzna dla każdego miasta część dziedzictwa jest tak samo interesująca i ważna dla turystów jak architektura budynków i wygląd miejsc publicznych. Bowiem turystyka kulturowa w tym samym stopniu dotyczy przejawów specyficznej dla danego miejsca kultury żyjących tam ludzi, jak i dziedzictwa jego zabudowy. W interesie ochrony zabytkowego dziedzictwa rozwinęła się tendencja do “oczyszczania” zabytkowych dzielnic miast z oddziedziczonej mieszaniny form ludzkiej aktywności. W Anglii oczyszczenie miast historycznych rozpoczęto najpóźniej w latach 1960tych. Małe niezależne warsztaty zostały przeniesione, a często zmuszone do zamknięcia; ich przeniesienie było równoznaczne z utratą dotychczasowych klientów. Niezależne sklepy zostały przejęte przez sieci handlowe; unikalny charakter handlowy każdego z miast historycznych został utracony i w efekcie wyglądają one jak „sklonowane”. Zróżnicowanie społeczne, które jest istotne dla obsługi życia miast historycznych zostało utracone w wyniku „gentryfikacji” [czyli „uszlachcenia”]; ale współczesna „szlachta” ma aspiracje konsumpcyjne, które często kolidują z dobrymi praktykami konserwatorskimi. Poza tym składa się przeważnie z „przybyszów” pozbawionych lojalności wobec miejsca, a respektujących tylko wartość rynkową swoich posesji, bez uwzględniania interesu wspólnego.
Przepis na idealną społeczność miasta historycznego nie istnieje, a jego poszukiwania będą bezowocne. Najbliższa pożądanego ideału będzie społeczność oparta na lojalności wobec miejsca i wobec wspólnoty. Przy tym, podobnie jak wobec budynków i przestrzeni publicznych, najlepszym sposobem jest minimalizacja ingerencji: należy oprzeć się na wrodzonym poczuciu lojalności społeczności, która już zamieszkuje to zabytkowe miasto; i czynić tak przez dwa, trzy, i kolejne pokolenia; przezwyciężając początkowe oceny i uprzedzenia na temat ich „niestosowności” jako mieszkańców chronionego zabytkowego miasta.

Dennis Rodwell jest [brytyjskim] architektem-urbanistą, konsultantem w zakresie dziedzictwa kulturowego i zrównoważonego rozwoju miast. Szczegóły dotyczące biografii
i dorobku zawodowego można znaleźć na stronie: www.dennisrodwell.co.uk

Bibliografia Autora [odnoszące się do tematu artykułu]:
• Dennis Rodwell, Conservation and Sustainability in Historic Cities, Blackwell, Oxford, 2007.
• Dennis Rodwell, ‘Zamość: The sustainable management of Poland’s Ideal Renaissance City’, in World Heritage Review, no 47, UNESCO, October 2007.
• Dennis Rodwell, ‘Comparative approaches to urban conservation in Central and Eastern Europe: Zamość, Poland, and Sibiu, Romania’, in The Historic Environment: Policy and Practice, vol 1, no 2, Maney Publications, November 2010.

Od tłumacza:
Pragnę serdecznie podziękować Autorowi i Redakcji Biuletynu za zgodę na opublikowanie polskiego tłumaczenia na stronie internetowej Forum Rewitalizacji.
Poznałam Dennisa Rodwella w Wilnie podczas warsztatów projektu HerO (URBACT II) poświęconych integralności wizualnej miast historycznych. Spotykając się potem w Lublinie i Berlinie, dyskutowaliśmy o przyszłości Zamościa, Sibiu, Liverpoolu czy Lublina, o zmianach ekonomicznych i społecznych i ich możliwych konsekwencjach. Zawsze jest to refleksja nad wyższością wartości na doktrynami (czy to ekonomicznymi, czy konserwatorskimi). Mam nadzieję, że prezentowane tu spojrzenie będzie przydatne dla wielu osób zajmujących się rewitalizacją zabytkowych dzielnic miejskich.
Osobne podziękowania za pomoc w tłumaczeniu winna jestem Dagmarze Mliczyńskiej-Hajdzie.


 

« Powrót