EN DE

Publikacje

Miasteczka z charakterem

O miasteczkach z charakterem na przykładzie odniesień do francuskiej rzeczywistości pisze prof. Krzysztof Skalski, Wice Prezes Stowarzyszenia Forum Rewitalizacji.
MIASTECZKA Z CHARAKTEREM
Krzysztof Skalski
 

W procesach transformacji gospodarki pojawia się zjawisko konkurencji pomiędzy miastami. Konkurencja spowodowana jest poszukiwaniem źródeł dochodów. Miasto, posiadające szczególne atuty gospodarcze, turystyczne czy krajobrazowe, ma większe szanse na przyciągnięcie „klientów” i w rezultacie na lepsze dochody. Piękny krajobraz miejski, wysoka jakość życia są w tej konkurencji niewątpliwie argumentami. Wiedzą o tym dobrze rady i zarządy miast uzdrowiskowych i turystycznych w Polsce. Toteż nie od rzeczy będzie zwrócić ich uwagę na to jak podchodzą do tego tematu ich zachodni koledzy z miasteczek prezentujących szczególne, choć niekiedy jeszcze tylko potencjalne, bogactwo tradycji kulturowej i krajobrazu. Opracowanie to mówi o francuskich doświadczeniach w tym zakresie.

Krajobraz miasta jako wartość ekonomiczna, jako produkt turystyczny przeznaczony „na sprzedaż” pojawił się we francuskiej Bretanii w latach osiemdziesiątych. Karta „Stowarzyszenia małych miasteczek o charakterze architektonicznym” mówi o tym wyraźnie.
Jednakże krajobraz miejski jako produkt nie jest jedynym celem afiszowanym przez promotorów działań gospodarczych podejmowanych również z wielu innych tytułów. Akcje publiczne w miasteczkach odpowiadają raczej zainteresowaniom gospodarczym, o wyraźnym aspekcie ekonomicznym.

Obejmują one:
*program poprawy starych zasobów mieszkaniowych,
*program aktywizacji małego handlu w centrum (wiadomo bowiem, że należy przeciwstawić się aktywnie rozrostowi supermarketów na przedmieściach, które „drenują” klientelę i zabijają handel w dzielnicach starych lub w centrach,
*programy turystyczno-ekonomiczne, np. program kwater turystycznych (tzw. gites ruraux). Chodzi w nim o remont i modernizację w stylu regionalnym starych zabudowań mieszkalnych w atrakcyjnie zlokalizowanych fermach,
*program mieszkalnictwa dla ludzi starszych (często samotnych rolników), którzy pod koniec życia, sami, pragną przybliżyć się do centrum miasteczek, pozostawiając swe opuszczone już niekiedy fermy rolne,
*program aktywizacji przemysłu i rzemiosł, który prowadzi do zakładania w ramach związków międzygminnych tzw. „inkubatorów przedsiębiorstw”,

Wszystkie te akcje współuczestniczą w poprawie kondycji ekonomicznej i gospodarczej. Mają one swój niebagatelny aspekt wizualny, bardzo istotny dla sylwety i krajobrazu miast, dotychczas nie skalanych brutalną ingerencją przemysłu i mieszkalnictwa masowego.
To na ich tle i przy współudziale „ludzi sztuki”, tj. konserwatorów departamentalnych tzw. architektów budowli Francji, odbywa się sterowanie przestrzennymi rezultatami wyżej wymienionych programów aktywizacyjnych.

Pozytywna działalność programowana w odniesieniu do krajobrazu miasta, jak również do świadomego kształtowania jego wizerunku na użytek autochtona i na użytek przybysza – turysty, zaczyna się dopiero na tym tle ekonomiczno-gospodarczym. Ale i tutaj działalność ekonomiczna, odpowiednio pokierowana, jest motorem działań.

Geneza małych miasteczek o charakterze architektonicznym.
Małe miasteczka „z charakterem” są to na ogół dawne miasta historyczne, których życie gospodarcze, administracyjne lub rzemiosło zanikły wraz z rewolucją przemysłową. Zlokalizowana na malowniczych miejscach, często obronne, miasta te nie mogły sprostać wymaganiom transportu i komunikacji, produkcji i handlu w XIX-tym wieku. Stąd też wynika ich recesja ekonomiczna i demograficzna. W okresie Rewolucji Francuskiej miasta te były wybrane często jako centra administracyjne dystryktu lub powiatu. Posiadają więc aspekt miast (lecz brak im ludności miejskiej, niektóre liczą nawet mniej niż 1000 mieszkańców), oraz znaczne bogactwo zabudowy i architektury, przy równoczesnym braku środków dla ich utrzymania.

Specyfika „małych miasteczek z charakterem”:
-Bogata przeszłość historyczna, której charakter przewyższa znacznie ramy lokalne.

-Zespół architektoniczny o wysokiej jakości, niekoniecznie monumentalny, ale poprzez swe jednorodne cechy oraz zgrupowanie równoważny jest dużemu obiektowi zabytkowemu jak np. zamek, katedra czy dzielnica historyczna.

-Dziedzictwo kulturowe i architektoniczne, które w swych proporcjach przerasta aktualny rozmiar i możliwości finansowe gminy.

-Aglomeracja dostatecznie gęsta, by prezentować charakter zespołu miejskiego, niektóre jego funkcje: handel i usługi pierwszej potrzeby.

-Świadomość istotnej wartości dziedzictwa kulturowego i jego ochrony wśród społeczności lokalnej.

Karta miasteczek stowarzyszonych.
Warto przestudiować Kartę „miasteczek z charakterem”. Jest to zespół warunków, jakim sprostać muszą władze lokalne, samorządy i zainteresowane osoby fizyczne, by ich miasto uzyskało statut, o który zabiega: Statut Małego Miasteczka z Charakterem Architektonicznym.

Warunki wstępne.
Gmina posiadająca mniej niż 3000 mieszkańców w zaglomerowanym centrum.
Dziedzictwo architektoniczne o wysokiej jakości (jeden lub dwa zabytki wpisane na listę oraz zespół zabudowy historycznej o jednorodnym i interesującym charakterze.

Recepcja.
Co najmniej jeden hotel o charakterze regionalnym przyjęty na listę „Hoteli Francji i oberży wiejskich” (chodzi tu o hotele nowej generacji, zlokalizowane w centrach starych dzielnic, intymne, o niewielkiej ilości pokoi, posiadające regionalny wystrój pokoi gościnnych, regionalną kuchnie itd.), restauracje proponujące dania regionalne i lokalną kartą win lub innych napoi regionalnych, jedna lub kilka restauracji oferujących listę dań „konwencjonalnych” lub tanich, biuro informacji turystycznej, zorganizowanie tzw. Syndykatu Inicjatyw Turystycznych (Sindicat d’Inictiatives), gdzie zasięgnąć można w sezonie letnim wszelkich informacji turystycznych o mieście i regionie. Syndykat Inicjatyw zlokalizowany być powinien w miejscu, do którego jest łatwo dojechać i o ile możności zostać poinformowanym nawet bez wysiadania z samochodu.

Animacja, rozrywki
Ozdabianie budynków publicznych i mieszkalnych kwiatami, unikając przy tym używania sztucznych elementów mocujących, obecność rzemiosła artystycznego lub innych twórców, prawdziwych dowodów rzemiosła lokalnego lub regionalnego, sklep, lub miejsce sprzedaży proponujące produkowane lokalnie przedmioty o wysokiej jakości, organizowanie spektakli kulturalnych, klasycznych lub tradycyjnych (muzyka, teatr, taniec, światło i dźwięk, światło i obraz ...), stałe miejsce ekspozycji artystycznej lub rzemiosła artystycznego,
przeprowadzenie szeregu robót z zakresu rewaloryzacji (np. usunięcie anten telewizyjnych, usunięcie szpecących linii elektrycznych, założenie kostki brukowej z materiałów lokalnych takich jak granit), zredukowanie w miarę możliwości tablic sygnalizacyjnych i uregulowanie dotyczące reklamy komercyjnej, przeszkolenie przewodników turystycznych i zapewnienie zwiedzania z przewodnikiem, oświetlenie wieczorne i nocne najważniejszych punktów architektonicznie istotnych oraz sylwety miasteczka, sygnalizacja uliczna, wskazująca nie tylko na najciekawsze obiekty architektoniczne, ale również na restauracje o charakterze regionalnym, na budynki użyteczności publicznej istotne dla turystów, np. poczta, targ, itd.
plany turystyczne miasta, dostateczna ilość parkingów dla autobusów turystycznych, zlokalizowanych na obrzeżu strefy turystycznej, mogących przejąć cały ruch turystyczny bez trudności i zbytnich zakłóceń, zorganizowanie Oficyny Turystycznej (tzw. Office du Tourisme) o podobnym profilu, ale związanej z siecią administracji turystycznej, departamentalnej lub regionalnej, realizacja i upiększenie przestrzeni użyteczności publicznej: placów, skwerów, punktów wypoczynkowych dla piknikowania, realizacja stylowego oświetlenia ulicznego.

Te wszystkie elementy są warunkiem przyjęcia do Stowarzyszenia Miasteczek, które z kolei może uzyskać pewne subwencje regionalne i państwowe. Uzyskanie statusu wiąże się ze zwiększeniem zainteresowania biur turystycznych, które szukają nowych tras i nowych punktów dla prezentacji. W epoce współczesnej „miasteczka z charakterem architektonicznym” odpowiadają bowiem określonym trendom socjologicznym, jakie zaobserwować można w odniesieniu do sposobów spędzania czasu wolnego i czasu pracy.
W Europie Zachodniej, ale również częściowo i w Polsce są to:

-Rozbicie czasu płatnych wakacji na niewielkie jednostki czasowe, oraz wykorzystanie ich w kilku krótkich okresach w ciągu roku,

-Rozwój turystyki „miejskiej”, turystyki kulturalnej, jako wyrazu opozycji w stosunku do masowych wakacji lat siedemdziesiątych, odbywanych w Europie Zachodniej pod hasłem „Słońce, morze, seks”, z tym właśnie trendem do „turystyki miejskiej”, wychodzącej poza tradycyjne zwiedzanie muzeów i galerii oraz „obowiązkowych” obiektów zabytkowych wiąże się tendencja do tworzenia „obszarów ruchu dla pieszych”, lub obszarów o ruchu mieszanym z priorytetem zagwarantowanym dla pieszych” szczególnie w miastach „historii i sztuki”, posiadających tzw. sektory chronione we Francji, rozwój turystyki związanej z biznesem (tourisme des affaires). Zwiedzanie wiąże się tu z licznymi konferencjami i podróżami związanymi z pracą zawodową. Konferencje te, urządzane dawniej w wielkich miastach i stereotypowych hotelach, zyskują aktualnie na atrakcyjności poprzez dodatkowa i nową ofertę „zabytkowa i architektoniczną”, jaka są w stanie zaproponować dla swych kadr zainteresowane przedsiębiorstwa.

Funkcjonowanie Stowarzyszenia.
Istnieje rozróżnienie pomiędzy gminami posiadającymi homologację, odpowiadającymi wymaganiom Karty, które mogą korzystać z tablicy „Małe miasteczko o charakterze architektonicznym” i gminami kandydującymi do homologacji, które posiadają wstępne minimum warunków, nie realizują jednak wszystkich warunków homologacji. W roku 1989 istniało w regionie Bretanii 10 gmin posiadających homologację i 6 starających się o przyjęcie. Finanse Stowarzyszenia pochodzą ze składek gmin członkowskich (1 frank na mieszkańca + 0,3 % wszystkich uzyskanych przez gminę subwencji).
Projekt Stowarzyszenia pochodzi z roku 1975 (Europejski Rok Dziedzictwa). Stowarzyszenie miasteczek bretońskich zostało stworzone oficjalnie w roku 1977. Kongres miasteczek bretońskich w kwietniu 1986 skonsolidował działalność partnerska Stowarzyszenia z ruchem na rzecz poprawy starych zasobów mieszkaniowych PACT ARIM. Przedstawiciele tego ruchu, obecni w Polsce w związku z programami rehabilitacji starych zasobów mieszkaniowych, biorą czynny udział w pracach na rzecz Stowarzyszenia oraz jego promocji.
Problematyką tą w Polsce (w ramach grantów badawczo-rozwojowych) zajmuje się Instytut Architektury Krajobrazu oraz Instytut Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Politechniki Krakowskiej.



 

« Powrót